Επιχειρώντας μια ενδιαφέρουσα “τομή” στην απόπειρα πραξικοπήματος στην Τουρκία τον Ιούλιο, ένας Ιάπωνας ειδικός στην ιστορία των Βαλκανίων επισημαίνει: “Μετά τις εκκαθαρίσεις, οι μισοί από όσους υπηρετούν στις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις είναι υπέρ των τζιχαντιστών και της ιδέας ενός ιερού πολέμου”.
Ανάλυση: Διαδικτυακό περιοδικό A-specto
Απόδοση: “Ας Μιλήσουμε Επιτέλους!”
Η συνέντευξη που ακολουθεί παραχωρήθηκε στον Βούλγαρο δημοσιογράφο Αλεξάντερ Σιρίλοφ από τον καθηγητή Τετσούγια Σαχάρα, έναν από τις πλέον διακεκριμένους Ιάπωνες ειδικούς στην ιστορία των Βαλκανίων και την διεθνή πολιτική. Ο καθηγητής Σαχάρα διδάσκει Πολιτικές Επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Meiji του Τόκιο. Από το 2008 έως το 2015 εργάστηκε στο Τεχνικό Πανεπιστήμιο Μέσης Ανατολής στην Άγκυρα και σε ένα από τα μεγαλύτερα ιδιωτικά τουρκικά πανεπιστήμια, το Bilkent. Το ενδιαφέρον του εστιάζεται ειδικότερα στα προβλήματα του σύγχρονου ισλαμικού φονταμενταλισμού και της ανάπτυξης τρομοκρατικών κινημάτων στα Βαλκάνια, τα οποία πρωτοεμφανίστηκαν κατά την διάρκεια του πολέμου στη Γιουγκοσλαβία.
Αλεξάντερ Σιρίλοφ (διαδικτυακό περιοδικό A-specto): Κύριε καθηγητά, ποιοι βρίσκονται στην πραγματικότητα πίσω από την απόπειρα πραξικοπήματος στην Τουρκία; Η κυβέρνηση της χώρας παρουσίασε μια συγκεκριμένη εκδοχή, αλλά πολλοί αναλυτές δείχνουν τον ίδιο τον πρόεδρο Ερντογάν.
Τετσούγια Σαχάρα: Σύμφωνα με τις επίσημες πηγές, το πραξικόπημα οργανώθηκε από τον πρώην νομικό σύμβουλο του γενικού επιτελείου ενόπλων δυνάμεων της Τουρκίας συνταγματάρχη Μουχαρέμ Κοσέ και το σχήμα του “Συμβουλίου Ειρήνης”. Σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία, οι ενέργειες των ταραξιών κατευθύνθηκαν από τον πτέραρχο Ακίν Γιοζτούρκ, πρώην αρχηγό της Πολεμικής Αεροπορίας. Την ίδια στιγμή, ο πρόεδρος Ερντογάν και η κυβέρνησή του ισχυρίζονται ότι εμπνευστής του πραξικοπήματος ήταν ο Φετουλλάχ Γιουλέν. Στην πραγματικότητα, καμία από τις δύο εκδοχές δεν μοιάζει αξιόπιστη. Τα αίτια όλων αυτών των εξελίξεων είναι πολύ βαθύτερα. Οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις είναι μέρος του ΝΑΤΟ, και χωρίς την σιωπηρή συγκατάθεση της συμμαχίας αυτής, δεν θα μπορούσε καν να υπάρξει ένα τέτοιο εγχείρημα.
Εάν εξετάσουμε την έκταση και το βάθος του εγχειρήματος, θα διαπιστώσουμε ότι το πραξικόπημα ήταν καλά σχεδιασμένο και πιθανώς οργανωνόταν επί αρκετούς μήνες. Τον Μάρτιο, οι νεοσυντηρητικοί μιλούσαν για την πιθανή ανατροπή της κυβέρνησης της Τουρκίας, καθώς και ολόκληρου του καθεστώτος Ερντογάν. Ανέφεραν μάλιστα ότι η Δύση θα ενέκρινε μια τέτοια εξέλιξη των γεγονότων.
Οι άμεσες ενέργειες των συνωμοτών είχαν προγραμματιστεί να αρχίσουν λίγο αργότερα, αλλά προέκυψαν πληροφορίες, σύμφωνα με τις οποίες μια προληπτική επιχείρηση επρόκειτο να λάβει χώρα στις 16 προς 17 Ιουλίου. Οι πληροφορίες αυτές διέρρευσαν στις 14 Ιουλίου, με αποτέλεσμα να αναγκαστούν να αλλάξουν σχέδια. Αυτός είναι και ο λόγος που οι ενέργειές τους δεν έμοιαζαν καλά οργανωμένες.
Αλεξάντερ Σιρίλοφ: Πώς αξιολογείτε την στάση της Ρωσίας και των ΗΠΑ έναντι της απόπειρας πραξικοπήματος; Γιατί η Ουάσινγκτον δεν στηρίζει ανεπιφύλακτα τον σύμμαχό της Ερντογάν; Είναι τόσο αγεφύρωτες οι διαφορέςτους;
Τετσούγια Σαχάρα: Την ώρα που έγινε το πραξικόπημα, ο υπουργός Εξωτερικών Τζον Κέρι βρισκόταν στη Μόσχα, και η πρώτη δήλωσή του ήταν ότι ευελπιστεί πως οι συγκρούσεις και η πολιτική αστάθεια θα τελειώσουν όσο το δυνατόν γρηγορότερα. Παράξενη δήλωση. Γιατί να μην καταδικάσει το πραξικόπημα; Επιπλέον, πολλοί ηγέτες Δυτικών χωρών επανειλημμένα μίλησαν με έκδηλη ανησυχία για το γεγονός ότι δεν τηρήθηκαν οι κανόνες του κράτους δικαίου, όταν συνελήφθησαν οι συμμετέχοντες σε μια προσπάθεια ανατροπής του Τούρκου προέδρου. Προφανώς προσπαθούν να προστατεύσουν τους συνωμότες.
Οι Ρώσοι αρχικά αντέδρασαν με παρόμοιο τρόπο. Στη συνέχεια, επέτρεψαν να διαρρεύσουν πληροφορίες ότι η Μόσχα είχε προειδοποιήσει την Άγκυρα σχετικά με την επικείμενη εξέγερση. Η είδηση προήλθε από το ιρανικό πρακτορείο ειδήσεων, και ο εκπρόσωπος του προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν, Ντμίτρι Πεσκόφ, στη συνέχεια διέψευσε εκείνες τις πληροφορίες. Κλασική περίπτωση υπεκφυγής στον κόσμο της διπλωματίας.
Το πραξικόπημα έλαβε χώρα στην φάση ακριβώς που ο Τζον Κέρι είχε την προγραμματισμένη του συνάντηση με τους Βλαντίμιρ Πούτιν και Σεργκέι Λαβρόφ. Ανακοίνωσαν ότι έφθασαν σε γενική συμφωνία όσον αφορά σε όλες τις μεγάλες διαφορές μεταξύ των δύο χωρών, αλλά για τα επιμέρους θέματα και τις λύσεις τηρήθηκε αμοιβαία σιωπή. Μεταξύ αυτών των θεμάτων είναι αναμφίβολα και η Ειρηνευτική Διαδικασία στη Συρία. Προφανώς έχουν συμφωνήσει να εξολοθρεύσουν τις ομάδες τζιχαντιστών που προηγουμένως στήριζε η Τουρκία. Ο ασφαλέστερος τρόπος για να εξασφαλιστεί η τήρηση της συμφωνίας είναι η εξουδετέρωση του Ερντογάν. Η Ουάσιγκτον και τη Μόσχα από καιρό είχαν κοινό συμφέρον να πραγματοποιηθεί αυτό. Ακόμη και η πρόσφατη εξομάλυνση στις σχέσεις της Τουρκίας με την Ρωσία μπορεί να ερμηνευθεί ως αποτέλεσμα της ανησυχίας του Τούρκου προέδρου ότι μια διεθνής συνωμοσία εξυφαίνεται εναντίον του.
Αλεξάντερ Σιρίλοφ: Ποια ήταν η στάση της αντιπολίτευσης όσον αφορά στο πραξικόπημα; Είναι αλήθεια ότι όλα τα κόμματα ενώθηκαν για να στηρίξουν τον Ερντογάν κατά του στρατού; Ποιο είναι το μέλλον του Κουρδικού Εργατικού Κόμματος; Υπάρχουν πληροφορίες, σύμφωνα με τις οποίες δύο ημέρες μετά τις συγκρούσεις, τουρκικά πολεμικά αεροπλάνα βομβάρδισαν θέσεις Κούρδων και βάσεις στο βόρειο Ιράκ. Μήπως αυτό σημαίνει ότι ο πρόεδρος προετοιμάζεται για πόλεμο με τους Κούρδους που βρίσκονται εκτός Τουρκίας;
Τετσούγια Σαχάρα: Η χούντα δεν είχε καμία στήριξη από τα μεγάλα πολιτικά κόμματα της χώρας. Είναι σαφές ότι δεν ενδιαφέρθηκε ποτέ να κερδίσει την στήριξή τους και δεν την επεδίωξε. Επομένως, κανένας από τους πολιτικούς τους δεν την στήριξε. Μάλιστα, όλα τα μεγάλα κόμματα της αντιπολίτευσης προέτρεψαν τους οπαδούς τους να βγουν στους δρόμους και να διαδηλώσουν κατά των στρατιωτικών. Όσο για το ΡΚΚ, παίζει διπλό παιχνίδι. Συνεχίζει τις επιθέσεις του κατά των δυνάμεων ασφαλείας και του στρατού στην ανατολική Τουρκία, ενώ την ίδια στιγμή δηλώνει πρόθυμο να συμμετάσχει και πάλι σε μια νέα διαδικασία συμφιλίωσης. Ο Ερντογάν δήλωσε ότι η οργάνωση του Γκιουλέν είναι πιο επικίνδυνη από το PKK και το ISIS, αλλά δεν νομίζω ότι θέλει πραγματικά ειρήνη με τους Κούρδους.
Αλεξάντερ Σιρίλοφ: Τι κατάσταση επικρατεί στην τουρκική δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση μετά την έναρξη των εκκαθαρίσεων; Θα καταργηθεί ο κοσμικός χαρακτήρας τους;
Τετσούγια Σαχάρα: Είναι απολύτως βέβαιο ότι γίνεται συστηματική κάθαρση σε όλα τα πανεπιστήμια. Πόσο μακριά θα πάει αυτό, δεν είναι ακόμη σαφές, αλλά τόσο οι οπαδοί του Γκιουλέν όσο και η ατίθαση πτέρυγα των ισλαμιστών αποκαθηλώνονται. Στην παρούσα φάση εκτοπίζονται οι υποστηρικτές της ειρήνης και της εκκοσμίκευσης. Και αφού τα άτομα αυτά αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος της τουρκικής ακαδημαϊκής κοινότητας, συντελείται ένα μοιραίο πλήγμα έναντι του επιστημονικού και εκπαιδευτικού συστήματος.
Αλεξάντερ Σιρίλοφ: Πώς βλέπετε το μέλλον της Τουρκίας; Σε προηγούμενη συνέντευξή σας είχατε πει ότι θα ξεσπάσει εμφύλιος πόλεμος στη χώρα, παρ’ όλο που τότε δεν υπήρχαν ενδείξεις για κατι τέτοιο.
Τετσούγια Σαχάρα: Ο εμφύλιος πόλεμος έχει ήδη αρχίσει. Το ζήτημα είναι πόσο θα επεκταθεί. Οι εχθροπραξίες εναντίον των Κούρδων μπορούν να πάρουν τέλος, εάν η κυβέρνηση του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης εξετάσει την υπόθεση αυτή προσεκτικότερα. Αλλά ο πόλεμος εναντίον των τζιχαντιστών είναι διαφορετικό ζήτημα. Αυτός θα τελειώσει μόνο εάν η Τουρκία διασπαστεί, ή αφού οι τρομοκράτες θα έχουν εξουδετερωθεί ολοσχερώς. Στις 15 Ιουλίου, συνέβη κάτι που δεν έχει αντιληφθεί σχεδόν κανείς. Αφού ο Ερντογάν τους απηύθυνε έκκληση, πολλοί ριζοσπάστες ισλαμιστές βγήκαν στους δρόμους κρατώντας καλάσνικοφ, και ήταν αυτοί ο πυρήνας της ομάδας που βασάνιζε και αποκεφάλιζε στρατιώτες. Από καιρό φημολογείται ότι το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης οπλίζει κρυφά τους υποστηρικτές του και τώρα επιβεβαιώνεται η φήμη αυτή.
Οι επιπτώσεις των εκκαθαρίσεων στις ένοπλες δυνάμεις είναι πραγματικά τρομακτικές. Μετά την ανάληψη της εξουσίας το 2002, το κόμμα του Ερντογάν “καθάρισε” τον στρατό από τους Κεμαλικούς. Στη συνέχεια, τους αντικατέστησε με τους υποστηρικτές του Φετουλλάχ Γκιουλέν. Τώρα γίνεται η εκκαθάριση και αυτών των τελευταίων. Ποιοι θα έρθουν στη θέση τους; Το πιο πιθανό είναι ότι θα υποκατασταθούν από ακραίους ισλαμιστές. Σήμερα, μετά τις εκκαθαρίσεις, οι μισοί από όσους υπηρετούν στις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις είναι υπέρ των τζιχαντιστών και της ιδέας ενός ιερού πολέμου. Μιλάμε για απόλυτο χάος.
Αλεξάντερ Σιρίλοφ: Ποια είναι η άποψή σας για την εξέλιξη των σχέσεων μεταξύ Τουρκίας και Ευρωπαϊκής Ένωσης; Πιστεύετε ότι οι Βρυξέλλες ασκούν κατάλληλη εξωτερική πολιτική έναντι της Άγκυρας; Τι προβλέπετε να συμβεί στη Βουλγαρία στο πλαίσιο αυτό;
Τετσούγια Σαχάρα: Οι θέσεις του Ερντογάν έχουν ήδη παγιωθεί και ο ίδιος δεν έχει ανάγκη την υποστήριξη της Δύσης, τουλάχιστον όσον αφορά στην άσκηση εσωτερικής πολιτικής. Η ΕΕ και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν θα είναι σε θέση να συνάψουν μια νέα δεσμευτική συμφωνία με τον δικτάτορα.
Όπως αποδεικνύει η ιστορία, μια ισχυρή Τουρκία είναι ανέκαθεν πηγή προβλημάτων και απειλή για τις γειτονικές της χώρες. Η Σόφια, επομένως, θα πρέπει να είναι πολύ πιο προσεκτική στις προσπάθειές της να διατηρήσει κανονικές σχέσεις με την αλαζονική γείτονά της.
Υπάρχουν φήμες ότι επίκειται νέο πραξικόπημα στην Τουρκία. Αρχικά, τροφοδοτήθηκαν από τον ίδιο τον Ερντογάν. Στην περίπτωση αυτή, οι φήμες ήταν η απαραίτητη προϋπόθεση για την κλιμάκωση της καταστολής.
Ωστόσο, υπάρχει και μια άλλη, κρυφή πτυχή πίσω από τις πληροφορίες που διαδίδονται. Οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις αποτελούνται από τέσσερα μέρη: τον στρατό, το ναυτικό, την αεροπορία και τη χωροφυλακή. Τα τελευταία τρία ήταν οι κύριοι συμμετέχοντες στην ανταρσία. Δεν είναι ακόμα σαφές γιατί ο στρατός δεν είχε εμπλακεί. Προς το παρόν, ο στρατός προστατεύεται, αφού έχει εξαιρεθεί από τις εκκαθαρίσεις και έχει τη δυνατότητα να κάνει αλλαγές, διότι δεν παύει να αποτελεί το μεγαλύτερο μέρος των ενόπλων δυνάμεων.
kostasxan.blogspot.gr
